Kamusta, mga kaibigan! Ngayon, pag-uusapan natin ang isang mahalagang kasunduan sa kasaysayan na marahil ay hindi ninyo masyadong naririnig, pero malaki ang naging epekto nito sa pagkakabahagi ng mundo noong unang panahon: ang Tratado ng Zaragoza.

Ano nga ba itong Tratado ng Zaragoza, tanong niyo? Ito ay isang kasunduan na nilagdaan noong Abril 22, 1529, sa pagitan ng mga kaharian ng Espanya at Portugal. Ang pangunahing layunin nito ay upang malinaw na maitakda ang linya ng demarkasyon o hangganan sa pagitan ng dalawang kapangyarihan sa Moluccas, o mas kilala ngayon bilang ang Spice Islands. Alam niyo naman, noong mga panahong iyon, ang mga spices ay kasinghalaga ng ginto, kaya naman naging mainit ang labanan at diskusyon kung sino ang may-ari ng mga mayamang islang ito. Kaya naman, ang Tratado ng Zaragoza ay isang mahalagang hakbang upang maiwasan ang mas malaking gulo at digmaan sa pagitan ng dalawang dominanteng kapangyarihan sa paggalugad at kolonisasyon.

Ang kasunduang ito ay nagmula pa sa naunang kasunduan, ang Tratado ng Tordesillas noong 1494. Kung ang Tordesillas ay nagtakda ng linya ng demarkasyon sa Atlantic Ocean, ang Zaragoza naman ay nag-focus sa Pacific Ocean, partikular na sa Kanlurang bahagi nito kung saan matatagpuan ang mga Spice Islands. Ang ideya ay magkaroon ng isang anti-meridian o kabilang linya ng longhitud na kapareho ng nasa Tordesillas, ngunit sa kabilang panig ng mundo. Ang linya na ito ay nasa 17 degrees timog ng ekwador, at ito ay dumaan sa pagitan ng mga isla ng Gilolo (ang Moluccas) at Banda. Ang ibig sabihin nito, ang lahat ng lupaing matatagpuan sa silangan ng linyang ito ay mapupunta sa Portugal, habang ang sa kanluran naman ay sa Espanya. Medyo nakakalito, 'di ba? Pero ganito noong sinaunang panahon ang paghahati ng mga bagong tuklas na lupain. Ang mahalaga, naging malinaw ang usapan at nabawasan ang tensyon sa pagitan ng dalawang bansa. Ang Tratado ng Zaragoza ay hindi lang basta isang piraso ng papel; ito ay naging basehan ng mga mapa, ng mga kolonyal na teritoryo, at maging ng mga patakarang pangkalakalan sa loob ng mahabang panahon. Kaya naman, kahit hindi ito kasing sikat ng ibang mga kasunduan, ang epekto nito ay tunay na malalim at malawakan. Sa susunod nating pagtalakay, mas palalimin pa natin ang mga detalye at ang mga epekto nito sa ating rehiyon.

Ang mga Pangunahing Dahilan sa Paglagda ng Tratado

Guys, bago natin tuluyang isara ang usapan tungkol sa Tratado ng Zaragoza, mahalagang maintindihan natin kung bakit nga ba ito naging kinakailangan. Ang pangunahing dahilan sa paglagda ng Tratado ng Zaragoza ay ang lumalalang hindi pagkakaunawaan at tensyon sa pagitan ng Espanya at Portugal tungkol sa pagmamay-ari ng Moluccas, ang Spice Islands. Noong 1519, si Ferdinand Magellan, isang Portuges na naglilingkod sa Espanya, ay naglayag patungo sa kanluran upang hanapin ang ruta patungo sa Moluccas. Bagama't hindi niya natapos ang kanyang paglalakbay dahil namatay siya sa Pilipinas, ang kanyang ekspedisyon ay nagtagumpay na makarating sa Moluccas noong 1521. Dito nagkaproblema, dahil ayon sa Espanya, ang Moluccas ay napupunta sa kanila ayon sa linya ng Tordesillas, habang ang Portugal naman ay iginigiit na ang mga isla ay nasa kanilang bahagi rin, base sa kanilang sariling interpretasyon ng parehong kasunduan. Alam niyo naman, ang mga pampalasa tulad ng cloves at nutmeg ay sobrang mahalaga noon, kaya naman ang kontrol sa produksyon at kalakalan nito ay nangangahulugan ng malaking yaman at kapangyarihan. Kaya naman, nagkaroon ng matinding hidwaan at halos mauwi sa armadong komprontasyon ang dalawang bansa sa karagatan.

Bukod pa riyan, ang pagtuklas ng mga bagong ruta ng kalakalan ay isa ring malaking salik. Ang Portugal ay mayroon nang sariling ruta patungong Silangan sa pamamagitan ng Africa, habang ang Espanya naman ay naghahanap ng alternatibong ruta sa pamamagitan ng Kanluran. Ang Moluccas ay nasa gitna ng mga pinag-aagawang rutang ito. Kaya, upang maiwasan ang patuloy na hidwaan at posibleng digmaan, kinailangan nilang magkasundo sa isang malinaw na paghahati ng teritoryo. Hindi lang ito tungkol sa Moluccas; ito rin ay tungkol sa pagtatatag ng mga sphere of influence sa buong mundo. Ang bawat bansa ay nagnanais na mapalawak ang kanilang imperyo at makontrol ang mga bagong tuklas na lupain at ang kanilang mga likas na yaman. Ang Tratado ng Zaragoza ay nagsilbing isang paraan upang hatiin ang mundo sa dalawa at bigyan ang bawat bansa ng kanilang sariling sona kung saan maaari silang mangalakal at magtayo ng mga kolonya nang hindi nag-aagawan. Ang kasunduang ito ay naging mahalaga rin para sa mga sumunod na ekspedisyon at pagtatatag ng mga kolonya, dahil nagbigay ito ng higit na kalinawan sa mga hangganan at karapatan ng bawat bansa. Kung wala ang kasunduang ito, maaaring mas lalong nagkagulo ang mga mapa at ang pagkontrol sa mga teritoryo, na magdudulot ng mas malaking problema sa pandaigdigang politika at ekonomiya noong panahong iyon. Kaya, ang Tratado ng Zaragoza ay hindi lang simpleng paghahati ng isla; ito ay pagtatakda ng mga patakaran para sa pagpapalawak ng kapangyarihan sa isang mundong patuloy na nadidiskubre at nagbabago.

Ang Mga Pangunahing Probisyon ng Tratado

Ngayon naman, guys, pag-usapan natin ang mga pangunahing probisyon ng Tratado ng Zaragoza na talagang humubog sa mapa ng mundo noong ika-16 na siglo. Ang pinaka-sentral na bahagi ng kasunduan ay ang pagtatatag ng isang anti-meridian o linya ng demarkasyon sa kabilang panig ng mundo, sa Pacific Ocean. Tandaan natin, ang Tratado ng Tordesillas ay nagtakda ng linya sa Atlantic. Ang Zaragoza naman ay nagtakda ng linya sa 17 degrees timog ng ekwador. Ang ibig sabihin nito, ang lahat ng lupain at islang matatagpuan sa silangan ng linyang ito ay mapapasa-ilalim sa Portugal, habang ang mga nasa kanluran naman ay sa Espanya. Medyo kumplikado ito, pero isipin niyo na lang na parang hinati nila ang mundo sa dalawa, hindi lang sa Atlantic kundi pati sa Pacific.

Isang napakahalagang punto rito ay ang pagkilala ng Espanya sa pagmamay-ari ng Portugal sa Moluccas. Kahit na si Magellan ay nakarating doon para sa Espanya, kinailangan nilang bawiin ang kanilang mga barko at iwanan ang mga isla para sa Portugal. Bilang kapalit, ang Espanya ay tumanggap ng bayad mula sa Portugal, na malaking halaga noon, para sa kanilang mga karapatan sa Moluccas. Ito ay nagpakita kung gaano kahalaga ang mga isla para sa Portugal, dahil handa silang magbayad ng malaki para matiyak ang kanilang kontrol. Sa kasunduang ito, ang Moluccas, na kilala bilang sentro ng produksyon ng cloves, ay opisyal na napunta sa Portugal. Ito ang nagpatibay sa monopolyo ng Portugal sa kalakalan ng spices sa Silangan sa loob ng maraming taon.

Bukod sa Moluccas, ang tratado ay nagbigay din ng linaw tungkol sa paghahati ng mga teritoryo sa Silangang Asya. Habang ang linya ng demarkasyon ay tumatakbo sa karagatan, nagkaroon din ito ng implikasyon sa mga lupain. Halimbawa, ang mga Pilipinas, na nasa kanluran ng linya, ay napasailalim sa Espanya. Ito ang dahilan kung bakit naging kolonya ng Espanya ang Pilipinas sa loob ng mahigit 300 taon. Sa kabilang banda, ang mga teritoryo sa Brazil, na nasa silangan ng linya ng Tordesillas, ay naging kolonya ng Portugal. Ang Tratado ng Zaragoza ay parang nagtakda ng 'zone of influence' para sa bawat bansa sa buong mundo. Ang mga probisyon nito ay hindi lamang nakakaapekto sa mga lugar na direktang nabanggit, kundi pati na rin sa mga susunod pang paglalayag at pagtatatag ng mga kolonya. Talagang kahanga-hanga kung paano ang isang kasunduan na nilagdaan noong 1529 ay nagkaroon ng napakalaking epekto sa kasaysayan ng maraming bansa, kabilang na ang Pilipinas. Ang pagiging malinaw ng mga hangganan, kahit sa gitna ng karagatan, ay nagbigay-daan sa mas organisadong kolonisasyon at kalakalan, bagama't hindi ito naging madali para sa mga katutubong populasyon na naapektuhan nito. Sa kabuuan, ang Tratado ng Zaragoza ay isang testament sa global na ambisyon ng Espanya at Portugal noong panahon ng paggalugad.