Assalamu alaikum warahmatullahi wabarakatuhu, 'yan uwa masu girma! A yau muna so mu yi nazarin tarihin Annabi Ibrahim (AS), wani babban annabi da Allah (SWT) ya yiwa alkawarin alfarma da girma a cikin Alkur'ani mai girma. Annabi Ibrahim, wanda aka fi sani da "Abul Anbiya" ko kuma "Ubangijin Annabawa", ya taka muhimmiyar rawa wajen yada tauhidi da kuma tsarkake addinin Hanifiyya wanda ya zama tushen addinan Samawiyya kamar Yahudanci, Kiristanci, da Musulunci. Tarihinsa cike yake da abubuwa masu ban mamaki, gwaji masu nauyi, da kuma darussa masu zurfi da za su iya taimaka mana mu fahimci manufar Allah (SWT) da kuma yadda za mu rayu cikin imani da biyayya. A wannan binciken, zamu shiga cikin rayuwarsa, daga haihuwarsa a garin Ur, zuwa yaki da shirka da mahaifinsa da al'ummarsa suka rid'a, har zuwa lokacin da aka jefa shi cikin wuta amma Allah ya ceci rayuwarsa. Mun kuma yi nazarin yadda ya yi hijira da iyalansa zuwa wani wuri mai tsarki, da kuma yadda Allah ya jarabe shi da neman yankewa da dansa Annabi Ismail (AS), wanda ya nuna irin biyayyar da ba ta da iyaka ga Allah (SWT). Duk wadannan abubuwa ba abin misali ne kawai ba, har ma da littafin koyarwa ga duk wanda ke neman kusantar Ubangijinsa kuma ya rayu rayuwar da ke da ma'ana da kuma buri. Bari mu fara wannan tafiya mai albarka ta fahimtar rayuwar wani daga cikin "Ulu al-Azm" na Allah (SWT).

Haihuwa da Farkon Rayuwar Annabi Ibrahim

Bari mu fara da farkon rayuwar babban Annabi Ibrahim (AS). An haife shi a garin Ur, wani yanki mai tasiri a Mezopotamiya (wanda yanzu ake kira Iraki). A wannan lokacin, al'ummar Ur suna rayuwa cikin shirka da bautar gumaka. Suna bautar taurari, rana, wata, da ma'aikata da suka kirkira masu suna alloli. Mahaifinsa, wanda ake kira Azar, shi ma ɗaya ne daga cikin masu sassaka gumaka da kuma masu bautarsu. Ga wani yaro mai hankali da hikima kamar Ibrahim, wannan yanayi na ɓatacciyar rayuwa da ta shiga duhu ya kasance abin takaici da kuma damuwa. Yana ganin yadda mutane suke lalata hankalinsu wajen bautar abubuwan da ba su da amfani, waɗanda ba za su iya cutar da ko taimaka musu ba. Hankalinsa ya fara tambaya: "Ta yaya waɗannan abubuwan da aka yi da hannu za su zama alloli? Waɗannan abubuwan ba su ma iya motsawa, ba sa ji, ba sa gani, ba sa cin abinci, ba sa magana. Yaya za su zama masu kula da rayuwarmu?" Wannan tambaya ce mai zurfi da ta fara fitowa daga cikin zuciyar sa mai tsarki. Ya fara shakka ga gumakan da al'ummarsa ke bautawa kuma ya fara neman gaskiya da kuma Ubangiji na gaskiya. Wannan shauqi na neman gaskiya shi ne abin da ya fara sanya shi a kan hanyar annabta. Lokacin da taurari suka bayyana, ya ce, "Wannan ne Ubangijina!" Amma lokacin da suka nutse, sai ya ce, "Ni ba na son masu nutsewa." Bayan haka, lokacin da wata ya bayyana, ya sake cewa, "Wannan ne Ubangijina!" amma lokacin da ya nutse, sai ya ce, "Idan Ubangijina bai shiryar da ni ba, sai na kasance daga cikin ɓatattu." Sannan da ya ga rana ta fito, ya sake cewa, "Wannan ne Ubangijina! Wannan ne mafi girma!" amma lokacin da ta nutse, sai ya furta, "Ya ku mutane! Ni ba ni da alaƙa da abin da kuke haɗawa da Allah. Ni kuma na fuskanci fuskata zuwa ga Wanda Ya halicci sammai da ƙasa, a kan tauradawa (Hanifiyya), kuma ba ni daga cikin masu shirki ba." Wannan ci gaba na neman gaskiya daga taurari zuwa wata, sannan kuma zuwa rana, har zuwa lokacin da ya fahimci cewa duk waɗannan abubuwa suna bada umarni kuma suna bin dokokin halitta da aka tsara, ba su yi mulkin kansu ba. Wannan shine ya kai shi ga fahimtar wanzuwar Allah Daya tilo, wanda shine Mahalicci na komai, wanda ba shi da abokin tarayya. Wannan kuma shi ne tushen tauhidi, koyarwar da zai yi ta yada ta har abada.

Yakin Annabi Ibrahim da Shirka da Mahaifinsa

Bayan da Annabi Ibrahim (AS) ya sami ilhamin gaskiya da kuma fahimtar cewa akwai wani Mahalicci guda daya wanda shine Allah (SWT), sai ya fara tunanin yadda zai kama wa iyalinsa da al'ummarsa wannan gaskiya. Wannan ba shi da sauki, musamman idan ka yi la'akari da cewa mahaifinsa, Azar, shi ne shugaban masu bautar gumaka a garin Ur. Ya fara da yin magana da mahaifinsa a hankali, yana masa nasiha da kuma ba shi shawara mai kyau. Ya ce masa, "Ya babana! Me ya sa kake bautar abin da ba ya ji, ba ya gani, kuma ba zai iya taimakon ka ko cutar da ka ba? Ya babana! Lalle ne ni, ga ilimi ya zo mini wanda bai zo ka ba. Ka bi ni, zan shiryar da kai ga hanya madaidaiciya. Ya babana! Kada ka bautawa Shaiɗan. Lalle ne Shaiɗan ya kasance ga Mai rahama mai sabo." Amma mahaifinsa bai saurara ba, sai ma ya yi masa barazana da duka da kuma korar sa. Ya ce masa, "Shin kai kana ƙyamace ni da allolina, ya Ibrahim? Ashe idan ba ka daina ba, lalle za ka zama abin jifa daga gare ni, ka nisanta daga gare ni har abada." Wannan nuna irin taurin kai da kuma tsayin daka da al'ummarsa suka yi wajen rike addininsu na zurkacewa. Duk da wannan hamayyar, Annabi Ibrahim bai fasa ba. Ya ci gaba da yaki da shirka, yana kuma kokarin kone gumakan da suke bautawa domin ya nuna musu cewa ba su da wani amfani. Wannan ya fusata su matuka. A wani dare, yayin da dukkan mutanen garin suka tafi wajen taronsu na idi, sai Annabi Ibrahim ya yi amfani da damar. Ya dauki wani katon guduma, ya je wurin gumakan, ya kuma daka su duka sai dai babban gumakansu, wanda ya rataya guduman a hannunsa. Da dawowarsu suka ga abin da ya faru, sai suka yi tambaya, "Wa ya aikata wannan da allolinnan?" Sai wani ya ce, "An ji labarin wani matashi mai suna Ibrahim, yana yi masu baƙar magana." Lokacin da suka kira shi, sai ya tambaye su, "Ya ku mutane! Shin waɗannan abubuwan da kuke bautawa waɗanda ba su da amfani, waɗanda ba su da amfani a gare ku? Don me ba ku tambayi babban gumakansu ba, idan kuna iya magana?" Suka kasa magana saboda kunya da kuma sanin laifinsu. Sai suka ce, "Lalle ne kai, ka sani waɗannan ba sa magana." Sai ya ce musu, "Shin sa'an nan kuna bautar abin da ba ya amfana muku kome, kuma ba ya cutar da ku kome? Kune da iyalanku kun fi cancanta ku bautawa Allah, shi ne Ya halicce ku, kuma daga gare shi ne za ku kasance." Duk da haka, suka ki yarda sai ma suka yanke hukuncin kashe shi. Wannan shi ne gwaji na farko mai tsanani a rayuwar Annabi Ibrahim, amma da ikon Allah, ya fito da shi lafiya.

Jefa Annabi Ibrahim cikin Wuta

Kamar yadda muka gani, yaki da shirka da Annabi Ibrahim (AS) ya yi bai samu karbuwa ba a wurin mutanen Ur. A maimakon su saurari gaskiya, sai suka kara tsananta masa kuma suka yanke hukuncin kashe shi. Sun ce, "Ku kone shi ku taimaki allolinku, idan kuna aiki." Sai suka tara itace mai yawa, suka kuma kunna wuta mai tsananin zafi. Suka daure shi da igiya, suka kuma jefa shi cikin wannan wuta mai tsananin girma. Wannan wani yanayi ne mai matukar firgita da kuma tsoratarwa. A duk wani tunani na dan Adam, babu wanda zai iya tsira daga wannan hadarin. Amma kuma, ga mu'ujiza da kuma nuni ga ikon Allah (SWT) da kuma amincewa da Annabi Ibrahim ga Ubangijinsa. A lokacin da aka fara jefa shi, sai Jibrilu (AS) ya zo masa ya tambaye shi, "Ya Ibrahim, kana bukatar wani abu?" Sai ya yi murmushi ya ce, "Amma gare ku, na isa. Shi kuma ya san halin da nake ciki." Wannan amsar ta nuna irin cikakken dogaro da kuma tsarkakakken imani da yake da shi ga Allah (SWT). Bai damu da tsananin azabar da zai fuskanta ba, saboda ya san cewa Allah ne kadai zai iya kare shi. Sai kuma wata mu'ujiza ta faru. A lokacin da wutar ta yi tsananin zafi, sai Allah (SWT) ya yi umurni ga wutar, sai ta ce, "Ya wuta! Ki zama sanyi da salama ga Ibrahim." Kuma lalle ne, wutar ta zama sanyi kuma salama a gare shi. Ya fito daga cikin wutar yana mai salama, ba tare da wani rauni ba, ko wata zufa, ko wani abu ya same shi. Wannan lamari ya girgiza mutanen Ur kwarai da gaske. Wasu daga cikin su suka yi imani, amma mafi yawansu suka ci gaba da taurin kai. Sai dai wannan mu'ujiza ta nuna wa duniya cewa Allah yana kare wadanda suka yi imani da shi kuma suka tsaya tsayin daka wajen yada gaskiya. Haka kuma, wannan gwaji ya nuna wa Annabi Ibrahim cewa ba shi kadai a cikin kokarinsa na yada tauhidi. Allah (SWT) yana tare da shi a duk lokacin da yake fuskantar wahalhalu. Daga nan, sai ya yanke shawarar yin hijira daga garin Ur domin ya ci gaba da yada sakon Allah a wani wuri da zai fi dacewa. Wannan kuma ya bude wani sabon babi a rayuwarsa mai cike da gwaji da kuma alheri.

Hijira zuwa Falasdinu da Iyalansa

Bayan da ya tsira daga wutar da aka jefa shi a ciki, Annabi Ibrahim (AS) ya fahimci cewa ba zai iya ci gaba da zama a Ur ba. Garin ya cika da shirka da kuma taurin kai, kuma ya kasa samun masoya da za su masa taimako wajen yada sakon Allah. Saboda haka, ya yanke shawarar yin hijira, wato barin gidansa da iyalansa da kuma duk wani abin da ya mallaka, domin neman wata kasa mai albarka da kuma damar yada addinin gaskiya. Ya tare tare da dan'uwansa Lut (AS) da kuma matarsa Sarah. Wannan hijira ba karamar hijira ba ce. Sun bar komai a baya, sun kuma tafi wurin da ba su san komai ba, sai dai amincewa da kuma dogaro ga Allah (SWT). Littafin Allah ya nuna mana cewa, "Kuma ya ce, lalle ne ni, mai tafiya zuwa ga Ubangijina, zai shiryar da ni. Ya Ubangijina, Ka bayar mini daga Salihai." Bayan doguwar tafiya, suka isa kasar Kan'ana, wato wani yanki da aka sani da Falasdinu a yanzu. Allah ya albarkaci wannan kasa da ni'imomi masu yawa, ta yadda ta zama wani wuri mai kyau ga annabawa. A wannan kasa ne ya ci gaba da yada sakon tauhidi, yana kuma mai kira ga mutanen da su daina bautar gumaka kuma su koma ga Allah Daya tilo. A nan ne kuma ya fara samun zuriyarsa ta farko, duk da cewa matarsa Sarah ba ta haihuwa ba. Wannan ba damuwa ba ce a gare su, saboda sun san cewa komai yana hannun Allah. A wannan lokacin ne ma har sai da ya auri wata bayi da ake kira Hajar (wanda ya zama uwar Annabi Ismail (AS)) saboda matarsa Sarah ta nemi haka, kuma daga baya kuma sai ta haifi 'ya'yan da ake kira Ismail da kuma Ishaaq. Wannan yanki na Falasdinu ya zama cibiyar yada addinin Annabi Ibrahim, kuma daga nan ne zuri'arsa suka ci gaba da yada sakon Allah a fadin duniya. Hijira ta kasance wani muhimmin sashi na rayuwar Annabi Ibrahim, kuma ta nuna cewa wani lokacin, don cimma burinmu na addini da na duniya, sai mun yi sacrifice da kuma barin wuraren da ba su dacewa da mu ba. Allah ya nuna cewa wannan hijira ta kasance mai albarka, domin ya basu wata kasa mai albarka da kuma zuriyaya masu yawa wadanda zasu zama tushen annabawa da yawa a nan gaba.

Jarabawar Da Allah Ya yiwa Annabi Ibrahim da Dansa Ismail

Kafin mu kammala nazarinmu kan rayuwar Annabi Ibrahim (AS), akwai wata babbar jarabawa da Allah (SWT) ya yi masa wadda ta nuna irin matakin imani da kuma biyayya da ya kai. Bayan da ya yi tsawon lokaci ba tare da haihuwa ba, Allah ya azurta shi da wani da namiji mai daraja, wato Annabi Ismail (AS), wanda aka haifa ta hannun matar sa Hajar, bayan da Allah ya azurta shi da wani dansa mai suna Annabi Ishaaq ta hannun matar sa Sarah. Dukansu yara ne masu albarka kuma Allah ya yi alkawarin zai samar da zuriyarsu masu yawa. Amma kuma, sai Allah ya gwada Imani Annabi Ibrahim ta wata hanya mai tsananin wahala. A cikin mafarki, Annabi Ibrahim ya ga yana yanka dansa. A Musulunci, ana ganin wannan mafarki ne wanda aka yi sau uku, kuma ya zama dalilin neman fahimtar umurnin Allah. Mahaifin annabawa ya san cewa mafarkin annabawa gaskiya ne, saboda haka ya fahimci cewa Allah na umurtansa ya yanka dansa. Kuma, saboda tsananin soyayyar Allah da kuma cikakken imani da yake da shi, sai ya yanke shawarar aiwatar da wannan umurni. Ya je wa dansa Ismail ya gaya masa abin da ya gani a mafarki. Kuma abin da ya fi burgewa shi ne, Annabi Ismail (AS) wanda shi ma yana da cikakken imani da Allah, ya amsa da cewa, "Ya babana! Ka aikata abin da aka umurce ka. Za ka sami ni, in Allah ya yarda, daga masu hakuri." Wannan nuna irin hadin kai da kuma aminci da ke tsakanin uba da dansa, dukansu a shirye suke su yi biyayya ga Allah ko da kuwa hakan zai yi musu masara. Tare, suka tafi wani wuri da ake kira Mina, kusa da Makka, domin aiwatar da wannan umurni. Annabi Ibrahim ya shirya komai, ya kuma shirya ya yanka dansa da hannunsa. Amma a lokacin da ya daga wukarsa, sai Allah ya hana shi. Sai aka yi kira daga sama, "Ya Ibrahim! Ka riga ka cika mafarkinka. Lalle ne Mu haka muke saka wa masu kyautatawa." Sannan sai Allah ya bayyana masa wani ramuwar gayya mai girma, wato ya samar masa da wani Rami (kiyashi) mai girma, domin ya yanka shi a maimakon dansa. Wannan ya nuna cewa Allah bai bukata jinin ba, sai dai ya bukata gwajin imani da biyayya. Wannan lamari ya kasance tushen rayuwar Idil-Adha (kuma ake kira Sallah Babbar Sallah), inda musulmi suke yankawa da rago ko rumbun don tunawa da wannan hadaya mai tsarki da kuma nuna irin hadayarsu ga Allah (SWT). Wannan jarabawar ta nuna cewa, mutum na iya kai wa matsayin da zai yi duk abin da ya saura Allah ya umarta shi, komai wahalar sa.

Darussa daga Tarihin Annabi Ibrahim

Tarihin Annabi Ibrahim (AS) yana cike da darussa masu muhimmanci ga dukkan musulmi da ma sauran mutane masu neman gaskiya. Da farko, akwai darasin tauhidi da cikakken dogaro ga Allah (SWT). Ibrahim ya kafa misali mai girma wajen yaki da shirka da kuma neman gaskiya. Ya jajirce wajen yada addinin Hanifiyya duk da hamayyar da ya fuskanta daga al'ummarsa da kuma mahaifinsa. Ya kuma nuna irin tawakkali da yake da shi ga Allah a lokacin da aka jefa shi cikin wuta, yana mai cewa, "Amma gare ku, na isa." Bugu da kari, akwai darasin hakuri da kuma juriya a kan gwaji. Rayuwar Ibrahim ta cika da gwaje-gwaje masu nauyi, daga zaluncin al'ummarsa har zuwa umurnin da aka bashi na yanka dansa. Amma a duk lokacin, ya kasance mai hakuri da kuma juriya, yana mai sanin cewa Allah yana tare da shi. Wannan ya kamata ya zama wani abin koyi ga mu a rayuwarmu, inda muke fuskantar matsaloli da kalubale daban-daban. Sannan, akwai darasin hadaya da kuma sadaukarwa. Wannan ya fi bayyana a lokacin da ya yarda ya yanka dansa Ismail (AS) domin biyayya ga Allah. Wannan ya nuna cewa, a wani lokaci, zamu iya buƙatar mu yi sadaukarwa mai girma domin Allah. Wannan tunani ne mai zurfi, kuma yana nuna girman imanin da yake bayarwa ga Allah. Tare da wannan kuma, akwai darasin muhimmancin iyali da kuma zuriyya mai nagarta. Duk da cewa ya fuskanci wahalhalu da iyalinsa, ya kuma ci gaba da kokarin samar da zuriyarsa ta yadda zasu ci gaba da yada sakon Allah. Haka nan, yana koya mana cewa muhimmanci ne mu kula da iyalinmu kuma mu basu ilimi da tarbiyyar da ta dace. A karshe, darasin cire tsoro da kuma fita daga kangare. Ibrahim ya bar gidansa da kuma al'ummarsa saboda ya ci gaba da yada gaskiya, kuma ya nuna cewa kada mu firgita ko mu tsorata mu daina aikal da muka yiwa Allah. Tarihin Annabi Ibrahim (AS) ba wai labari ne kawai ba, har ma wani littafin koyarwa ne wanda yake taimakonmu mu fahimci zurfin imani, da kuma yadda za mu fuskanci rayuwa da kuma gwaje-gwajen da Allah ke bamu. Mu kalli rayuwarsa mu dauki darussa, mu kuma yi kokarin bin sawun sa a kan hanyar gaskiya da kuma biyayya ga Allah (SWT). "Ya ku mutane! A kwatanta musu misali, sai ku saurari abin da ake karanta muku. Lalle ne waɗanda suka yi imani kuma suka aikata ayyuka na kwarai, za su sami gafara da kuma babbar lada." (Al-Hajj: 27)."

Kammalawa

A karshe dai, mun yi nazarin tarihin Annabi Ibrahim (AS), wanda ya kasance daya daga cikin mafi girman annabawa a wajen Allah (SWT). Mun ga yadda ya fara rayuwarsa a garin Ur, inda ya yi yaki da shirka da kuma jahilci. Mun kuma ga yadda ya tsira daga wuta mai tsananin zafi, da kuma yadda ya yi hijira domin yada sakon Allah. Mafi muhimmanci, mun yi nazarin jarabawar da Allah ya yi masa na yanka dansa Ismail (AS), wanda ya nuna irin cikakken imani da biyayya da yake da shi. Tarihin sa ya cike da darussa masu muhimmanci game da tauhidi, hakuri, hadaya, da kuma dogaro ga Allah. Yana koya mana cewa, duk da wahalhalu da gwaje-gwajen da muke fuskanta, idan muka yi imani da Allah kuma muka yi masa biyayya, to zai kare mu kuma ya saka mana da babbar lada. A karshe, muna rokon Allah (SWT) ya bamu ikon koyi da Annabi Ibrahim (AS) da kuma sauran annabawa, ya kuma bamu damar rayuwa cikin imani da biyayya har zuwa karshen rayuwarmu. Allahumma amin. Muna godiya da kasancewarku tare da mu a wannan nazari. Wassalamu alaikum warahmatullahi wabarakatuhu.